Symposium - Re-membering Gregory Bateson -

07-12-2024    9:30 - 17:00

Filmhuis De Spiegel (Royal Theater Heerlen) 
Stationsplein 5, Heerlen

Georganiseerd door:

De School voor systemische opleidingen van

Jan Olthof en Mariëlle Gelissen

i.s.m. Jasmina Sermijn, maakster van de podcast ‘Bateson Café’

Dit symposium is bedoeld voor iedereen die interesse heeft in het systemisch denken, en in het bijzonder het systemisch gedachtegoed van Gregory Bateson. Zoals therapeuten/systeemtherapeuten, zorgprofessionals, leerkrachten & bestuurders in organisaties en het maatschappelijk domein.

We hebben Nora Bateson, dochter van Gregory Bateson en maakster van de documentaire 'An ecology of Mind' bereid gevonden om als keynote spreker een inleiding in het systemisch denken van haar vader te geven. Ook zal ze in haar lezing vertellen over haar eigen ontwikkeling en de transformatie van het systemisch denken naar de huidige tijd, onder andere over haar 'warm data labs'.

We zijn blij met een team van sprekers die verschillende ingangen tot het systemisch denken van Bateson zullen nemen, zoals de antropologie, de cybernetica, de filosofie, de ecosystemische benadering en de systeemtherapie.

Sprekers
Nora Bateson, Frans Boeckhorst, Gerrit Loots, Ton Maas, Ellen Reijmers, Dirck van Bekkum, Robert van Hennik & Caroline Wiedenhof

Dagvoorzitters
Jan Olthof & Jasmina Sermijn

Muzikale, beeldende en poëtische intermezzo’s
Gumba New Orleans Jazz Band & Thomas Eyskens

9.00 uur: Aanmelding/koffie/thee
9.30 uur: Intrede met muziek van de Gumba New Orleans Jazz Band
9.30-9.45 uur: Welkom en introductie door Jan Olthof & Jasmina Sermijn
9.45- 10.00 uur: interview Nora Bateson door Jan Olthof
10.00- 10.45 uur: Keynote lezing door Nora Bateson
10.45 -11.20 uur: Pauze
11.20-12.00 uur: Introductie Jan Olthof & lezing Frans Boeckhorst
12.00 -12.10 uur: Poëtisch en beeldend intermezzo door Thomas Eyskens
12.10-12.50 uur: Introductie Jasmina Sermijn & lezing Ellen Reijmers
12.50 -13.45 uur: Lunchpauze
13.45-14.30 uur: Introductie Jan Olthof & lezing Robert van Hennik & Caroline Wiedenhof
14.30 -14.40 uur: Poëtisch en beeldend intermezzo door Thomas Eyskens
14.40-15.20 uur: Introductie Jasmina Sermijn & lezing Dirck van Bekkum
15.20-15.45 uur: Pauze
15.45-16.25 uur: Introductie Jan Olthof & lezing Ton Maas
16.25-16.45 uur: Samenvatting van de dag en reflectie door Gerrit Loots
16.45-17.00 uur Gezamenlijke afsluiting

Nora Bateson, Een ode aan complexiteit.

Nora Bateson is de dochter van Gregory Bateson, directeur van het internationeel Bateson Instituut in Zweden en maakster van o.m. de documentaire 'An ecology of Mind'.  Zij geeft een inleiding in het systemisch denken van haar vader en vertelt in haar lezing over haar eigen ontwikkeling en de transformatie van het systemisch denken naar de huidige tijd, onder andere via haar 'warm data labs'. Haar werk vertrekt vanuit de basisvraag: ‘Hoe kunnen we de perceptie van de complexiteit waarin we leven verbeteren, zodat we onze interactie met de wereld waarin we leven verbeteren?’

Frans Boeckhorst, Reflexieve Spiegelingen van de Tijd.

Veel cybernetisch-systemische inzichten zijn op ruimtelijke metaforen gebaseerd, zoals patroon, structuur, afgrenzing, omgeving. In deze lezing richt ik de aandacht op tijd en temporaliteit (tijdstructuren, ritmes, tempo’s, routines), op de spiegelingen van de tijd waarin rechtlijnigheid en kringlopen reflexief met elkaar samen spelen. Ons alledaagse leven speelt zich af in een niet-systemische tijd. Het is de rechtlijnige kloktijd, die ons  leven reguleert en stuurt. Kloktijd is rechtlijnig, onomkeerbaar, beweegt zich voorwaarts en is op de toekomst gericht. De systemisch-cybernetische opvatting van tijd is een kringloop. Kringlooptijd is circulair, omkeerbaar, herhalend en zonder doel. Rechtlijnige (lineaire) tijd en kringloop (circulaire) tijd worden door systemische therapeuten vaak als tegenstellingen gezien. Bateson laat in zijn werk zien dat daar een denkfout inzit en dat voortbestaan een continue proces is van interactie met en aanpassing aan de omgeving waarin continuïteit (stabiliteit) en discontinuïteit (verstoring, nieuws, ruis) samenspelen. Daardoor kunnen individuen, mensen, groepen, organisaties zowel zichzelf blijven als veranderen. Het is de klassieke paradox van ‘sameness-in-change’.

Frans Boeckhorst is psycholoog, systeempsychotherapeut en opleider en supervisor in de systeemtherapie.

Thomas Eyskens, Poëtisch en beeldend intermezzo.

“We can give to each other in poetry the access to a set of relationships in the other person and in the world that we’re not usually conscious of in ourselves.” (Gregory Bateson)

Als intermezzo brengt Thomas Eyskens een aantal gedichten en beelden die je op een Batesoniaanse wijze anders naar de werkelijkheid laten kijken. Poëzie leert ons anders kijken, opnieuw zien, zien alsof je voor het eerst kijkt. Doordat poëzie gebeurtenissen, situaties, objecten en subjecten in een andere context plaatst, krijgen ze een nieuwe en vaak verrassende betekenis. Door middel van metaforen, vergelijkingen, paradoxen en ritme biedt zij ons een toegang tot een ruimte die vaak door het bewustzijn niet wordt belicht.

Thomas Eyskens (1976) studeerde filosofie en journalistiek in Brussel en werkt als researcher en archivaris voor de Vlaamse openbare omroep VRT. Hij organiseert  literaire wandelingen in Mechelen,  schreef  de biografie van de Vlaamse dichter Herman de Coninck en  schrijft zelf gedichten. 

Ellen Reijmers, Spelen is als spreken.

Wat hebben spelende dolfijnen en chimpansees met therapie te maken? Voor Bateson was het antwoord kort en bondig: “Veel”! In deze lezing zal ik dieper ingaan op zijn ideeën over de betekenis van spel en welke betekenis deze visie kan hebben voor therapie. Zijn “out of the box” benadering is niet alleen verrassend, ze zorgt er ook voor dat de betekenis van spel uit het keurslijf van ‘het moeten weten’ wordt gehaald. Spelen is immers net als spreken: relationeel, beweeglijk, meerduidig en verbonden met verschillende contexten. Met deze visie in gedachten kunnen systeemtherapeuten zich comfortabel voelen als ze spel therapeutisch inzetten.

Ellen Reijmers is directeur van de Interactie Academie in Antwerpen. Ze is klinisch psycholoog, systeempsychotherapeut, opleider en supervisor in de systeemtherapie.

Robert van Hennik & Caroline Wiedenhof, Ecosystemische benaderingen bij complexe maatschappelijke opgaven.

Complexiteit ontstaat wanneer interacties tussen deelnemers verstrikt raken onder invloed van meerdere, elkaar versterkende invloeden. Het ontbreken van een duidelijk verband tussen oorzaak en gevolg verwart en het maakt dat eenduidige, voor de hand liggende oplossingen tekort schieten. Ecologie betekent leer (logos) van de huishouding (oikos) van de natuur. Gregory Bateson (1972) sprak in zijn werk over drie niet te scheiden ecologieën: het mentale, het sociale en de leefomgeving. Bij een ecosystemische benadering wordt een opgave of vraagstuk losjes onderzocht in en tussen verschillende contexten, met meerdere professioneel en sociaal betrokkenen, vanuit diverse kennisdomeinen en ervaringen. In multi-logen wordt er collectief adaptief, stapje voor stapje, feedback gestuurd geleerd en samengewerkt. Robert en Caroline vertellen hoe een ecosystemische benadering passend kan zijn bij opgaven en vraagstukken in hun beroepspraktijk. Daarbij reflecteren ze ook samen op hun ervaringen met een warm-data-lab dat, onder leiding van Nora Bateson, gehouden werd met ambtenaren die werkzaam zijn bij de rijksoverheid.

Caroline Wiedenhof startte in 1988 een diplomatieke loopbaan, die in de loop der jaren transformeerde naar een praktijk in veranderkunde. In de tussentijd had zij verschillende functies als leidinggevende en bestuurder in de publieke en culturele sector. Momenteel is zij als rijksambtenaar verbonden aan het programma Dialoog & Ethiek en heeft zij een eigen praktijk als raadgever, begeleider en dichter.

Robert van Hennik  werkt als systeemtherapeut, docent en consulent bij het Lorentzhuis en in zijn eigen praktijk Ordiver. Hij helpt leergemeenschappen (puzzelteams) te organiseren bij complexe maatschappelijke opgaven en bij samenwerkingsvragen in en tussen organisaties.

Dirck van Bekkum, Samen transformeren in communitas. Uiteenvallen en weer samenkomen van beschadigde families.

Re-membering Bateson … Hoe kunnen we Batesons denken her-inneren en actualiseren in ons werken met families? Centraal daarbij staat de idee dat complexiteit van leven op aarde, waaronder ook het leven van families en gemeenschappen, nooit volledig rationeel vatbaar is. In deze lezing focus ik op mijn decennialange onderzoek naar verbanden tussen werkzame ingrediënten in inheemse rituelen en succesvolle systeemtherapeutische trajecten. Daarbij begeven we ons op de grensgebieden tussen antropologie en systeemtherapie waarin Bateson werkte en leren we hoe transculturele bevindingen ons kunnen helpen in het begrijpen van het on-taalbare, non-verbale en collectief helende centraal.  Humor, zelfironie, kunst, poëzie, zang, dans zijn daarbij belangrijke metaforen en een abductieve vergelijking van Bateson’s denken met dat van antropoloog Victor Turner maakt processen van des-integratie en re-integratie van families én zichtbaar én toepasbaar in systeemtherapeutische contexten.

Dirck van Bekkum is klinisch antropoloog en werkte jarenlang in de klinische psychiatrie met jonge mannen en hun families. Daarnaast is hij opleider in Jeugdzorg en GGZ-contexten.

Ton Maas, Ideale fouten en foute Idealen.

De tijd dat leren vooral werd gezien als een schoolse activiteit, ligt gelukkig ver achter ons. Leren begint immers niet als je vijf bent, maar in de wieg en misschien zelfs al daarvoor. Samen met Ton Maas duiken we in de wereld van de luier, ons woordloze gebrabbel tegen baby’s, het kinderfietsje, je eerste rijles, onverdiende vis en de masterclass. Begrippen als tweede-orde leren en feedback versuskalibratie – ontleend aan het werk van Bateson – helpen ons daarbij het patroon te herkennen dat al die zaken met elkaar verbindt.

Ton Maas studeerde culturele antropologie en is (co)vertaler van Mind and Nature [Het verbindend patroon, Bert Bakker (1984)] en Angels Fear [Waar engelen zich niet wagen, Contact (1990)]. Samen met Frits Smeets verwerkte hij Batesons ideeën over natuurlijke leerprocessen in Ideale fouten & foute idealen (Contact 1997). Daarnaast is hij actief als wereldmuziekjournalist, fotograaf, radio- en podcastmaker en is hij bestuurslid van het Centrum voor Zelfbezinning in Leusden.

Gerrit Loots, Jan Olthof en Jasmina Sermijn, reflecteren samen in dialoog op deze dag en denken na over de invloed op de praktijk van de systeemtherapie.

Gerrit Loots is professor emeritus aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij is klinisch psycholoog, systeempsychotherapeut en opleider in de systeemtherapie.

Jan Olthof is samen met Marielle Gelissen oprichter van de School voor Systemische Opleidingen te Bunde. Hij is psychotherapeut en systeemtherapeut, opleider, supervisor en leertherapeut.

Jasmina Sermijn is dr. in de klinische psychologie, systeempsychotherapeut, opleider en supervisor in de systeemtherapie.

De Gumba New Orleans Jazzband brengt ons muzikaal gezelschap doorheen de dag.

Prijs
€ 225 inclusief: lunch, koffie, thee en Gumba Jazz Band

Accreditatie en aanwezigheid
Symposium ’Remembering Gregory Bateson’ (ID nummer: 565055):
Deze nascholing is geaccrediteerd door de Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie (NVRG). Aantal punten: 6

Aanmelding

Aanmelden kan door een mail te sturen naar de school voor systemische opleidingen: info@schoolvoorsystemischeopleidingen.nl ovv: aanmelding 07-12 Bateson.

Na aanmelding ontvangt u een bevestiging en een factuur voor deelname.